ul. Geodetów 30
60-447 Poznań
Zamów magazyn!
Numer 35 jest już dostępny
Zeszyty Komiksowe | numer 27Komiksowe science fictionmaj 2019
Drodzy Czytelnicy,
Science fiction to gatunek, który od początku towarzyszył twórczości komiksowej. Samo medium pasuje do niego znakomicie. Po pierwsze – obraz powala na przedstawienie wielu fantastycznych, pozaludzkich elementów; po drugie – koszty produkcji są znacznie niższe niż w przypadku filmu z tą samą treścią i „efektami specjalnymi”.
Numer „Zeszytów Komiksowych”, który trzymacie w dłoniach, poświęcony jest różnym zagadnieniom związanym z tym gatunkiem. Blok tematyczny rozpoczynamy od polskich komiksów s.f. Artur Nowakowski opisuje twórczość zinową lat osiemdziesiątych XX wieku. Paweł Chmielewski przedstawia twórczość s.f. Jerzego Ozgi, a Piotr Klonowski wraca do Ósmej czary, czyli jednego z wczesnych komiksów Prosiaka. Teorię komiksów s.f. znajdziecie przede wszystkim w tekście Jerzego Szyłaka. Później udajemy się już w podróż po świecie: Gostyński i Kikiewicz swoją uwagę poświęcają komiksom francuskim, Gracz zaś przedstawia japoński Alita: Battle Angel. Blok ten dopełniają wywiady z Danielem Odiją i Joe Haldemanem.
Powrotem do poprzedniego tematu numeru jest tekst Michała Madeja poświęcony słynnymFistaszkom. Poza tematyką numeru sytuuje się też analityczny tekst Michała Czajkowskiego o wątkach antybohaterskich w komiksach o Sknerusie McKwaczu. Dodatkowo oczywiście znajdziecie recenzje nowości komiksowych oraz wiele komiksów i ilustracji.
Zapraszamy do lektury,
Krzysztof Lichtblau, Hubert Możdżeń i zespół redakcyjny
Spis treści
Okładka: Marcin Rustecki
Temat numeru: Komiksowe science fiction
Projekt graficzny: Dennis Wojda
Temat numeru: Komiksowe science fiction
Projekt graficzny: Dennis Wojda
Komiksowe science fiction
Ilustracja:
Komiks klubowy lat osiemdziesiątych XX wieku
W przebogatym arsenale motywów i gatunków, z jakich zwykł korzystać komiks, fantastyka wydaje się być jednym z głównych, nawet jeśli występuje tam w przebraniu, z niedopowiedzeniem, czy też z niepełnym spektrum jej typowych atrybutów. Zapotrzebowanie na niezwykłość, na ów szczególny rodzaj odrealnienia, anektuje praktycznie każdy obszar kreacji rozrywkowej i artystycznej, zmuszając tym samym twórców (oczywiście, w pewnym stopniu) do interpretowania i tworzenia rzeczywistości na taki właśnie sposób. Ujęta w formę komiksu szczególnie odkrywa u odbiorcy dawno zapomniane lub poupychane w mrokach podświadomości marzenia, dziecięcość z wszystkimi jej przymiotami. Serie obrazków – jako owa łatwiejsza w odbiorze forma – z dużą szansą na sukces próbują zedrzeć maskę dorosłości, oferując w zamian nieskrępowaną przygodę, czasem zaprawioną groteską, czasem okrucieństwem – nie powodują jednak u czytelnika utraty do końca dojrzałego postrzegania, czyli kontaktu z teraźniejszym dorosłym „ja”. […]
Komiks:
Ostatnia szychta
Gżebyk, Adams, Klotz i jeszcze paru
Skrzynkę mailową mam zawaloną wiadomościami. „Okładka jest inna, niż w zapowiedziach!”, „Za mały nakład!!”; „To zeszyt czwarty, gdzie można kupić pierwsze trzy?”; „Kiedy wydacie część piątą?”; „Kiedy?”; ”Dlaczego”; ”Po co?”; „????”; „Kto?!”; „##$&!!”. I w ogóle… Odpowiadam każdemu grzecznie. Pojedynczo. Jednostkowo. Publikuję informację na FB. Od której części zaczął George Lucas Gwiezdne wojny? No, od której? Każdemu przesyłam link. Skrzynka zapchana. To koniec przygód z Niedokończonym raportem z serii Kapitan Gżebyk na tropie Zygmunta „Zeke” Kowala (scenariusz) i Jerzego Ozgi (rysunki), którego zostałem mimowolnym dystrybutorem. Zacznę więc – od strony formalnej – jak Gaspar Noé w Irréversible, czyli od końca. Oto przedziwny przypadek pana Buttona w polskim komiksie fantastycznym. Czyli po prostu – Jerzy Ozga rysownik w pięciu odsłonach. […]
Komiks:
Znieczulenie ogólne
Ósma czara a nowy porządek wizualny po transformacji
Uzbrojony w nóż bohater biegnie w stronę odwróconej tyłem postaci. W tle płaskowyżu majaczy na niebie ogromny stożek. Pierre, główny bohaterÓsmej czary, jeden z nielicznych ocalałych po apokalipsie, decyduje się przeprowadzić zamach na sprawcę swych nieszczęść, samego Boga. Kiedy jednak usiłuje zadać cios skrytemu w cieniu starcowi, porządek świata ulega załamaniu. Wizerunek Boga traci swą pozornie materialną postać. Bohater wpada w niezgłębioną czarną otchłań. W locie ponawia uderzenia. Ręka i nóż pokrywają się krwią (?). Ostrze rozcina mrok, w czerni pojawia się biała wyrwa, która z każdym kolejnym kadrem komiksu staje się coraz większa. Biała otchłań, w którą zapada się teraz Pierre, napełnia się obrazami twarzy i abstrakcyjnych figur. Na kolejnej stronie eksploduje zawieszony na niebie stożek. Bóg umiera, a wraz z nim zniszczeniu ulega zbudowany na ziemi po apokalipsie raj. […]
Komiks:
Artur Biernacki
Wszystko przez naszą ludzką ciekawość
Daniel Odija urodził się w 1974 roku w Słupsku, gdzie mieszka dziś. Jako pisarz debiutował w 2000 roku zbiorem opowiadań Podróże w miejscu. Jego powieść Tartak znalazła się w finale nagrody literackiej Nike w 2004 roku, a Kronika umarłych była w 2011 roku nominowana do tej nagrody. W 2017 roku, nakładem Wydawnictwa Komiksowego, ukazał się komiks Stolp ze scenariuszem Odiji i rysunkami Wojciecha Stefańca. Stolprozpoczyna tetralogię s.f. Bardo, której kolejna część Rita ma ukazać się w tym roku.
KL: Jak doszło do współpracy z Wojciechem Stefańcem?
DO: Jesteśmy z jednego miasta, ale nie znaliśmy się, choć wiedzieliśmy o sobie i szanowaliśmy swoją twórczość. Pewnego razu porozmawialiśmy w pubie, że może warto byłoby zrobić razem komiks. Napisałem pomysł na świat i linię fabularną Stolpa, choć wtedy jeszcze nie wiedziałem, że będzie to pierwszy tom większej serii. Wojtkowi spodobał się pomysł, no i zaczęło się. I trwa trzeci rok… […]
KL: Jak doszło do współpracy z Wojciechem Stefańcem?
DO: Jesteśmy z jednego miasta, ale nie znaliśmy się, choć wiedzieliśmy o sobie i szanowaliśmy swoją twórczość. Pewnego razu porozmawialiśmy w pubie, że może warto byłoby zrobić razem komiks. Napisałem pomysł na świat i linię fabularną Stolpa, choć wtedy jeszcze nie wiedziałem, że będzie to pierwszy tom większej serii. Wojtkowi spodobał się pomysł, no i zaczęło się. I trwa trzeci rok… […]
Komiks:
* * *
Kicz, komiks i filmy fantastyczne
I kino, i komiks narodziły się w ostatnim dziesięcioleciu ubiegłego stulecia jako rezultat podobnych poszukiwań artystycznych na obszarze kultury ikonicznej. Pierwszy fabularny film braci Lumiere’ów Oblany ogrodnik(1895) – wykorzystał akcję sześcioobrazkowej historyjki komiksowej jako podstawę własnej fabuły. W pierwszych latach swojego istnienia kino wielokrotnie i na różne sposoby sięgało do komiksu. Na ekranie pojawiali się bohaterowie komiksowi, a ich twórcy często podejmowali współpracę z kinem. To właśnie rysownik historyjek obrazkowych, Winsor McCay, został pionierem filmowej animacji w USA. […]
Ilustracje:
Po prostu chcę pisać dobre powieści
Niecały rok po upadku Żelaznej Kurtyny, we wrześniu 1990 roku, na łamach magazynu „Komiks” ukazał się pierwszy album z serii Wieczna wojna, zatytułowany Szeregowiec Mandella (2010-2020). Widoczny na okładce oddział żołnierzy w skafandrach kosmicznych i towarzyszące im wahadłowce były równie abstrakcyjne jak daty podane w nawiasach. Miałem wtedy osiem lat, więc rzeczywistość po upływie kolejnych dwóch czy trzech dekad wyobrażałem sobie dokładnie tak, jak proponowali mi to autorzy komiksu: Haldeman (scenariusz) i Marvano (rysunki). W 2015 roku miałem okazję powiedzieć „sprawdzam” i usiąść do stołu z jedną z osób odpowiedzialnych za tę wizję: Josephem Williamem Haldemanem.
AW: Czy to pana pierwsza wizyta w Polsce?
JH: Tak.
AW: Czy wiedział pan, że komiksy zrealizowane na podstawie Wiecznej wojny były jednymi z pierwszych zachodnioeuropejskich komiksów opublikowanych w całości w Polsce?
JH: Tak, mam egzemplarze tych wydań. Nie wiedziałem jednak, że miały tak szczególne znaczenie. […]
Komiks:
Pierwsza pomoc
Ciała Battle Angel Ality. Podstawa budowania tożsamości, miejsce sprawowania władzy, narzędzie stawiania oporu, droga ku wolności
Choć Yukito Kishiro w swojej mandze Gunnm, znanej u nas pod tytułem Battle Angel Alita, skupia się raczej na wartkiej akcji oraz charakternych bohaterkach i bohaterach, to nie oznacza to, że brakuje w niej pytań dotyczących człowieczeństwa, kwestii tożsamości czy wolności. Mimo że nie stanowią one głównej osi fabuły podstawowej dziewięciotomowej serii, to nadal są jej widocznym i znaczącym elementem. Battle Angel Alitapozwala na organizację interpretacji wokół różnorodnej tematyki: świata zbudowanego na dychotomii ziemia–niebo, kwestii pamięci i jej roli w budowaniu tożsamości jednostki i oczywiście problematyki technologii, a także jej wpływu na świat oraz ludzkie ciało. W moim tekście chciałabym skupić się właśnie na ciele w świecie Battle Angel Ality, jako że zarówno stanowić będzie ono część każdej z wcześniej wymienionych ścieżek interpretacyjnych, jak i dlatego, że samo ciało można odczytywać na wiele sposobów. […]
Komiks:
Jak karaluchy
Postapokaliptyczne science fiction komiksu Snowpiercer– nierówności społeczne w dystopijnym pociągu
Snowpiercer (oryg. fr.: Le transperceneige) to powieść graficzna, której pierwszy tom – The Escape – napisał Jacques Lob i narysował Jean-Marc Rochette. Został on opublikowany w 1984 roku. Komiks doczekał się kontynuacji w postaci dwuczęściowego sequela duetu Benjamin Legrand i Jean- -Marc Rochette w latach 1999 i 2000, zatytułowanego The Explorers. W roku 2016 powstał tom trzeci, autorstwa Olivera Bocqueta i Jeana-Marca Rochetta, pod tytułem Terminus. Pierwsza część jest jedną z klasycznych pozycji gatunku s.f. czy też tak zwanego postapo. Fabuła Snowpiercera wpisuje się w różne konwencje: od rozważań na temat antyutopii i dystopii, przez kwestię sztucznej inteligencji i jej samowystarczalności, aż po zrośnięcie się człowieka z maszyną i wątek rozwarstwienia społecznego. […]
Komiks:
Śmiech się niesie we wszechświecie
Świat po krwotoku
Od dłuższego czasu w rozmaitych dyskusjach mówi się o kryzysie wyobraźni lub – inaczej – kryzysie przyszłości. Problem dotyczy jednak nie tyle – lub nie tylko – przyszłości, ile historycznych doświadczeń lub aktualnych warunków, które komplikują bądź uniemożliwiają wytworzenie scenariuszy alternatywnych. Kłopot ten rozpina się między dwoma biegunami. Z jednej strony przypominają się tezy o zbędności utopii lub o zagrożeniach, jakie się z nią wiążą. Dla jednych zatem – na przykład Hannah Arendt czy Karla Poppera – projekty lepszego życia zawsze stanowią potencjał do obrócenia się postulatów wolności i kolektywności w totalitaryzm. Dla innych – zgodnie z filozofią Francisa Fukuyamy czy, na pewnym etapie, Anthony’ego Giddensa – utopię zastąpił teologiczny charakter historii, indywidualna wolność w tworzeniu przyszłości, konflikty zaś rozmyły się w pluralizmie i zróżnicowaniu „stylów życia”. Z drugiej strony, pojawiają się głosy, że właśnie takie myślenie doprowadziło do sytuacji, w której przyszłość wydaje się niemożliwa. Niemożliwa, bo zatrzymująca się w nierozwiązywalnym splocie aktualnych kryzysów: finansowych, klimatycznych, uchodźczych, technologicznych itd. W tym sensie utopijność staje się nie tyle zbędnym, ile koniecznym elementem myślenia, bo tylko ów element utopijny – jako wykraczający poza aktualne warunki możliwości – byłby w stanie zreorganizować obecne porządki i nie zastygnąć w utopii końca historii. […]
Komiks:
Wojna
Rozważania nad duchowością Charlesa M. Schulza i jego Fistaszków
Pierwszy czterokadrowy komiks z serii Fistaszki (2/10/1950) zawierał stwierdzenie jednego z bohaterów: „stary, dobry Charlie Brown… Jak ja go nie znoszę!” Czytelnicy jednak od samego początku byli innego zdania. Dzięki temu autor opowieści Charles M. Schulz (1922-2000) mógł pracować nad swoim małym światem przez pół wieku. Codziennie przez pięćdziesiąt lat w amerykańskich gazetach ukazywał się pasek z poczciwym Charliem Brownem, jego znajomymi oraz Snoopym, najbardziej rozpoznawalnym psem rasy beagle. Schulzowi dane było stworzyć siedemnaście tysięcy osiemset dziewięćdziesiąt siedem historyjek z tymi postaciami, ostatni zaś nowy komiks (13/2/2000) ukazał się dzień po jego śmierci. […]
Ilustracje:
Obywatel McKwacz. Realizacja modelu antybohatera w Życiu i czasach Sknerusa McKwacza Dona Rosy
Początek ostatniego rozdziału komiksu Dona Rosy Życie i czasy Sknerusa McKwacza nawiązuje do filmu Obywatel Kane Orsona Wellesa. Sknerus McKwacz, który na tym etapie fabuły dobre czasy ma już za sobą, trzyma w dłoni pamiątkę przedstawiającą chatę w Dolinie Białej Śmierci. Kaczor mieszkał w niej podczas gorączki złota w Klondike, w latach 1896-1897; ten okres był jednym z najszczęśliwszych w jego życiu, wtedy też znalezienie złotego samorodka odmieniło jego los. Sknerus, wpływowy, ale samotny bogacz, podobnie jak Charles Kane, tęskni za utraconą przeszłością, w której był idealistą, a której nie da się już przywrócić. […]
Ilustracje:
Sto lat, sto lat polskiego komiksu!
Luty 2019. Zima, jak co roku. Zazwyczaj w komiksowie nic się nie dzieje. Ale… Tym razem to miesiąc, w którym zaczęły ukazywać się Ogniem i mieczem, czyli przygody Szalonego Grzesia we lwowskim piśmie „Szczutek” (dokładnie 9 lutego 1919 roku). To pierwszy polski serial komiksowy. Fakt, wielu skrajnych miłośników dymka nie uzna tego za komiks. Wielu grzebaczy w historii nie uzna tego za pierwszy polski komiks. Ale to jedyny komiks, który spełnia wiele założeń kształtującego się w tamtych latach dojrzałego gatunku opowieści obrazkowych. Ma narrację, jest tytułem dostępnym w popularnej prasie, opowiada historię, ma przede wszystkim odbiorcę… polskiego odbiorcę, który przyswoi tę formę i pozwoli takim komiksom zdominować dwudziestolecie międzywojenne i zakorzenić się w społeczeństwie na tyle, że nawet reżim komunistyczny po drugiej wojnie światowej nie zdoła już wykorzenić komiksu ze świadomości i kultury polskiej. I pierwszy, który powstał w Polsce! […]
Ilustracje:
Z książką w nieznane
Robert Trojanowski specjalizuje się w książkach zadaniach, raz po raz zapraszając młodych czytelników do wzięcia udziału w jakiejś przygodzie. Tym razem postanowił zabrać wszystkich zainteresowanych w kosmos. Wydawnictwo Odkryj swoją planetę i stwórz kosmiczną animację ma wszystkie cechy książek interaktywnych – nie służy tradycyjnej lekturze, tekst pojawiający się na co drugiej stronie rozpisany został na ponad sto zadań, mających na celu jedno – przeprowadzić udaną wyprawę międzyplanetarną. […]
Exit Through The Emigracja, czyli fotostory inne niż w „Bravo”
Adam (Cicha noc) przyjechał do Polski na Boże Narodzenie, bo chciał wrócić na stałe, do ciężarnej dziewczyny, zbudować warsztat, ale dom po dziadku pochłonął ogień. Mikołaj (Wzgórze psów) z Zyborka miał wizję swojego życia na Wyspach, gdyby kiedykolwiek tam pojechał, ale nie pojechał. Gustaw, syn Grzegorza, wyleciał z pracy, ale miał sen, a Konrad (obaj z Przebiegum życiae) świadomość, że Polacy są gównianymi ludźmi i nadają się do gównianej pracy. A nasz Mikołaj (Fotostory) był z pokolenia „tysiąc dwieście”. To ledwie kilku fikcyjnych bohaterów, którzy mówią między innymi o doświadczeniu „migracji europejskiej”, czyli o czasie wielkiej i mniejszych wędrówek Polaków po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Czy ktoś z Was nie słyszał o takich ludziach, nie miał kogoś takiego wśród przyjaciół albo w bliższej lub dalszej rodzinie? […]
Ile trzeba ojczyzny, ile honoru, a ile Boga? I ile stron?
To ciekawa sytuacja, gdy temat odzyskania niepodległości jest podejmowany z pozycji innej niż bogoojczyźniany szaniec i gdy dzieje się to w znaczącym roku 2018, w stulecie wiekopomnego wydarzenia. Sprawa staje się jeszcze bardziej gęsta w związku z tym, że na okładce powstałego w takich okolicznościach komiksu możemy wyczytać, iż prace nad nim nie zostały wsparte przez państwowe instytucje żadną dotacją. Tak właśnie na świat przyszła Jaskółka gdyńskiej scenarzystki Elżbiety Żukowskiej i nieco zapomnianego dziś rysownika Andrzeja Chyżego. […]
Jeszcze tylko chwila
Na wstępie trzeba zaznaczyć, że wyróżniony nagrodą Eisnera komiks Pewnego lata autorstwa kuzynek Tamaki – scenarzystki Mariko i rysowniczki Jilian – to przede wszystkim nienachalna opowieść o seksie. Chodzi tu konkretnie o wczesny etap inicjacji seksualnej. Zaznaczam to na początku mojej propozycji interpretacyjnej, ponieważ historia na pozór sprawia wrażenie nieco bezkształtnej, gładko opowiedzianej obyczajowej powieści graficznej – takiej, jakich wiele. Nie czynię z tego absolutnie zarzutu, autorki zresztą dysponują znakomitym warsztatem, jeśli chodzi o snucie komiksowej narracji. […]
Autorka obecna
Choć w licznych recenzjach czytamy, że Anna Krztoń stworzyła komiks autobiograficzny, w którym usunęła się w cień, a na plan pierwszy wysunęła historię swoich dwóch przyjaciółek, to nie możemy zapominać, że autor jest zawsze obecny w swoim dziele. Nawet wtedy, gdy wydaje nam się, że go nie widać. […]
W skrócie