(Nie)komedia omyłek

Praga pokazana z najgorszej strony, niszczona powodziami i przemocą, pełna bezdomnych pijaków i narkomanów, wbrew pozorom może zaskakiwać i wciągać. Druga twarz stolicy Czech jest naznaczona najmroczniejszymi zagadkami, nie zawsze możliwymi do rozwiązania. W ten niebezpiecznie fascynujący świat wprowadza nas Błąd, komiks oparty na powieści Marka Šindelki.

Choć Błąd to lektura wciągająca, razi w nim jeden element. Najbardziej irytującą cechą komiksu jest brak numerów stron. Jak można się spodziewać, znacząco utrudnia to powrót do niektórych interesujących lub istotnych fragmentów historii. W tym szaleństwie jest jednak metoda: ten swojego rodzaju chaos podkreśla achronologiczność akcji oraz zagubienie głównego bohatera, Krzysztofa Wajraka, w skomplikowanej sytuacji, w której się znalazł.

Błąd to jednak nie klasyczna historia o jednym bohaterze. Choć Warjak stanowi oś historii i staje się pretekstem do jej opowiedzenia, w komiksie poznajemy wiele postaci, których losy dziwnym sposobem są ze sobą połączone. Relacje dwóch policjantów prowadzących sprawę kradzieży egzotycznej rośliny, Josefa Kabaly i Karla Rosy, w pewnym stopniu przypominają związki Warjaka z jego znajomymi, Rotką, partnerem w przemytniczej działalności oraz z Andrejem, przyjacielem z dawnych lat. Wszystkich wymienionych mężczyzn łączy jedno: nie rozumieją zaistniałej sytuacji, nawet w momencie, gdy dowiadują się o niej nowych rzeczy. Dopasowywanie do siebie elementów układanki odkrywanych przez bohaterów nie przybliża czytelnika do rozwiązania zagadki przedstawionej w komiksie.

Atmosferę zagubienia i wszechobecnej tajemnicy trafnie wyraża zastosowana w komiksie konwencja czarnego kryminału. Czające się z każdej strony zło, liczne morderstwa, kradzieże i bójki sprawiają, że czytelnik spodziewa się właściwie jedynie podobnych incydentów. Nie ma tu także miejsca na czarno-białe postacie. Każda z nich ma wyłącznie tragiczne doświadczenia (bo o pozytywnych wspomina się w komiksie niewiele): Warjak rozstał się z ukochaną, Josef Kabala jest uzależniony od narkotyków, jego partner Karel Rosa od rozstania z żoną nadużywa alkoholu, a Nina przebywa w szpitalu psychiatrycznym po nieudanej próbie samobójczej. Można odnieść wrażenie, że to właśnie te przeżycia sprawiają, że bohaterowie nie mają szans na lepszy los i są przykuci do mrocznej strony Pragi, bo do innego świata nie mogliby przynależeć.

Zagadkowość przestępczego półświatka oraz depresyjne nastroje bohaterów współgrają z formą wizualną komiksu. Czarno-białe kadry wypełnione raz ostrymi, wyraźnymi, a za chwilę pogrążonymi w mroku i niewyraźnymi ilustracjami są niezwykle dynamiczne. Właściwie na większości z nich postacie przedstawione są w akcji, w ruchu – niewiele jest takich kadrów, w których bohaterowie zastygają (nawet liczne momenty melancholii Warjaka zazwyczaj nie są prezentowane statycznie). Obrazy są całkowicie zapełnione – w większości z nich do maksimum wykorzystany jest zarówno pierwszy, jak i drugi plan. Mimo wszystko ich czarne przestrzenie przypominają stale otaczające bohaterów cienie, które nadają całej historii klimat permanentnej tajemniczości i sugerują obecność niezidentyfikowanego zła, które w każdej chwili może pojawić się na horyzoncie.

Kolejnym ciekawym elementem komiksu jest podwójna narracja w wątku Warjaka. Prócz kadrów, na których obserwujemy bohatera i osoby, z którymi wchodzi w interakcje, opowiada nam o nim głos. Ów głos towarzyszy Warjakowi przez cały czas, przypominając mu o wyborze, którego dokonał. Jak można wywnioskować z rozwoju akcji i informacji, które uzyskujemy od samego Warjaka oraz innych bohaterów, ten wybór był błędem.

W całym komiksie dochodzi do serii błędów – w śledztwie, w postępowaniu bohaterów, w dokonywanych przez nich wyborach. Okazuje się, że uniknięcie pomyłek jest niemożliwe i właściwie każda decyzja będzie bardziej lub mniej błędna. W świecie przedstawionym w tej historii nie ma możliwości osiągnięcia: nic nie jest całkowicie dobre albo złe. Każda postać może być bohaterem i mordercą jednocześnie. Ten brak jednoznaczności i stawianie pytań, na które widz nie będzie znał odpowiedzi jeszcze na długo po zakończeniu lektury, to zdecydowanie najmocniejsza strona Błędu.

Marta Maciejewska

O albumie

Błąd
scenariusz: Vojtěch Mašek, Marek Šindelka
rysunki: Matěj Lipavský, Pure Beauty
296 stron, format: 160 x 225 mm
oprawa: miękka
data wydania: grudzień 2013
wydawca: Korporacja Ha!art
ISBN-13: 9788364057236

Do nabycia

ha.art.pl
incal.com.pl
sklep.gildia.pl
albertus.pl

Sugerowany zapis bibliograficzny recenzji

Maciejewska, Marta „(Nie)komedia omyłek”. Recenzje. Internetowy dodatek do „Zeszytów Komiksowych”. <http://www.zeszytykomiksowe.org/recenzja_blad>. 19 września 2014.