Louis Riel – kolejny smutny bohater

Kamil Giedrys

Louis Riel. Biografia komiksowa jest pozycją nietuzinkową. Życiorys dziewiętnastowiecznego przywódcy kanadyjskich Metysów zabiera czytelników w rejony historii, które nie są powszechnie znane. Ta synteza minimalizmu formy i perfekcjonizmu w zakresie przedstawienia treści historycznych stawia odbiorcę przed trudnym zadaniem – każdy musi zdecydować, czy to fakt humorystycznej, momentami karykaturalnej kreski, czy losy bohatera nadają komiksowi tragikomiczny charakter.

Fabuła komiksu traktuje o najbardziej barwnych latach działalności Louisa Riela. Człowiek, który sam obwołał się „Prorokiem Nowego Świata”, przeszedł długą drogę od młodego zdolnego mówcy do mistyka. Poznajemy relacje, jakie łączyły rewolucjonistę z jego towarzyszami, a także pobudki, które nim kierowały. Chester Brown prezentuje czytelnikom przemianę bohatera, ukazując wydarzenia i ofiary rewolucji Metysów. Losy Riela nierozerwalnie związały się z ważną częścią historii Kanady, dzięki czemu znalazł się w centrum jednego z mitów założycielskich tego państwa.

Życie Louisa Riela koresponduje z archetypem bohatera narodowego. Nie mamy tutaj do czynienia z niezłomnym herosem. Naszym oczom ukazuje się dobrze wykształcony dwudziestopięciolatek, który został porwany przez rwący potok historii. Gdyby nie znajomość dwóch języków, być może nie zostałby wciągnięty w rewolucyjną zawieruchę. Czytelnik może odnieść wrażenie, że w wizji Browna Riel jest człowiekiem, który nie podejrzewał, że przyjdzie mu podejmować niełatwe wybory w imieniu bliskiej sobie społeczności. Bohater jest rozdarty między rozsądkiem a szaleństwem. Stara się podejmować słuszne decyzje, lecz jego perspektywa nie pozwala mu dostrzegać przyszłych ich konsekwencji. Z tego powodu zarówno on, jak i rebelia, której przewodzi, zmierzają w bliżej nieustalonym kierunku. Riel, przytłoczony rolą bohatera narodowego, staje się komiczny. Choć początkowo może budzić szacunek, z czasem zaczynamy wątpić w jego zdrowie psychiczne, a także zdolności przywódcze. Tak naprawdę rebelia zdaje się toczyć obok niego. On staje się jedynie symbolem, który funkcjonuje przede wszystkim w świadomości Metysów. Z czasem Louis uświadamia sobie swoją pozycję, a nawet stara się wejść w rolę przypisaną mu przez zwolenników. W tym miejscu dostrzegamy ironię brzemienia, jakie dźwiga lider rewolucji. Riel nie jest bohaterem z mitów narodowych, ale musi się nim stać, żeby uporać się z ciężarem decyzji, które przed nim stoją. Brown prowadzi czytelnika przez labirynt świadomości komiksowego bohatera, nie dając łatwych odpowiedzi. Klucząc wśród tej groteski, trudno stwierdzić, gdzie kończy się żart autora, a gdzie rozpoczyna komiczny dramat zwykłego człowieka, który ma być herosem. Sam momentami podczas lektury nie byłem pewien, czy prezentowane jest mi prawdziwe szaleństwo, czy może symulowanie choroby psychicznej.

Brown bawi się z czytelnikami. W całej historii uderzyło mnie najmocniej zagubienie Riela. Jego przeistaczanie się w mistyka nie wydaje się rewolucją osobowości czy osiąganiem stanu oświecenia. Autor wskazuje nam tę przemianę bohatera jako ucieczkę, sposób na poradzenie sobie z otaczającą rzeczywistością, z bestialstwem wojny i trudnymi wyborami. To, w jaki sposób Louis manifestuje swoją wiarę, wydaje się przesadzone, zrodzone z bezradności, a z czasem wręcz szalone. Młody chłopak, który stara się uniknąć zbędnej przemocy, w wyniku zdarzeń, których nie może kontrolować, wchodzi w rolę sędziego decydującego o ludzkim życiu. Niewątpliwym plusem komiksu jest sięgnięcie przez autora po motyw pierwszej zbrodni dokonanej podczas rewolucji i przywołanie losów jej sprawcy. W ten sposób Brown przedstawia czytelnikom szaleństwo wojny – jako żywiołu, który jest nieprzewidywalny i często bezsensowny.

Strona graficzna komiksu przypomina miejscami Tintina lub serię animowaną Było sobie życie. Autor w przedmowie powołuje się jednak na inspirację płynącą od Harolda Graya, twórcy słynnego komiksowego paska Mała sierotka Annie. Ten zabieg sprawia, że poruszamy się w świecie wstawionym w mocny cudzysłów. W świecie z czerni i bieli wypełnionym karykaturalnymi postaciami. Trudno przy pierwszym kontakcie traktować to wydawnictwo jako historyczną publikację. Zawiera ono wprawdzie indeks osób, bibliografię oraz przypisy, ale kreska może bardziej kojarzyć się z propagandowymi ulotkami. Użyte środki wyrazu podkreślają sytuację bohaterów. W świecie Browna wszyscy wyglądają odrobinę śmiesznie i niezdarnie, tak jakby autor chciał zmierzyć się z naszą niedoskonałością. Odziera komiks z historycznego patosu, pozostawiając czytelnikowi samą esencję, czyli opowieść o zagubionym człowieku. W świecie, gdzie zabawne ludziki zabijają się w imię własnych interesów, wojna nie wydaje się poważną sprawą. Kreska wzmacnia jednak przekaz. To ona ukazuje, w jak komicznej pozycji znajdują się ludzie – czasem śmieszni, a czasem niezdarni – gdy zaczynają decydować o życiu i śmierci. Tym bardziej, że w tych granicznych wyborach nie ma żadnej siły, która wskaże nam słuszne rozwiązanie. Czarno-biała sceneria idealnie komponuje się z odosobnieniem Riela. Surowe tła, a czasem jedynie biała lub czarna przestrzeń potęgują poczucie osamotnienia protagonisty.

Chester Brown stanął przed trudnym zadaniem: postanowił w formie komiksowej przedstawić skomplikowane i niejednoznaczne losy przywódcy kanadyjskiej Rebelii Północno-Zachodniej. Nietrudno zagubić między kadrami komiksu głębię i sens zdarzeń, gdy porusza się tematy historyczne, które do tej pory budzą sprzeczne emocje. Co więcej, autor swoją kreską kreuje niejednoznaczny świat. Mimo to komiks jest dziełem zupełnym. Unika infantylności oraz spłycenia tematu. Utwór Browna w swej dojrzałości jest nie tylko lekcją historii, ale również rozważaniem o losach jednostki w konfrontacji z wojną.

Nienarzucający wniosków komiks świetnie nadaje się do wielokrotnej lektury. Dla jednych Riel może być szaleńcem, dla innych mistykiem, ale pewne jest, że Chester Brown umie poprowadzić każdą historię. Po lekturze czytelnik musi odpowiedzieć sobie na kilka pytań i to jest chyba największy atut tego albumu.

Z mojej strony polecam lekturę bez wcześniejszego poszukiwania informacji o Rielu, a także bez czytania opisów z okładki. Zacznijcie od wstępu. Nie znając zakończenia, można czerpać jeszcze większą przyjemność z historii.

O albumie

Louis Riel. Biografia komiksowa
scenariusz: Chester Brown
rysunki: Chester Brown
280 stron, format: 155 x 230 mm
oprawa: miękka, druk: czarno-biały
data wydania: kwiecień 2014
wydawca: timof i cisi wspólnicy
ISBN-13: 978-83-63963-20-0

Do nabycia

sklep.timof.pl
picturebook.pl
incal.com.pl
imago.com.pl
sklep.gildia.pl
komikslandia.pl
komiksiarnia.pl
fankomiks.pl
albertus.pl

Sugerowany zapis bibliograficzny recenzji

Giedrys, Kamil „Louis Riel – kolejny smutny bohater”. Recenzje. Internetowy dodatek do „Zeszytów Komiksowych”. <http://www.zeszytykomiksowe.org/recenzja_louis_riel>. 12 stycznia

Zamów magazyn!
Numer 35 jest już dostępny

Kontakt / Redakcja

Zeszyty Komiksowe

ul. Geodetów 30
60-447 Poznań

Redaktor naczelny:
Michał Traczyk
Redaktorzy:
Dominika Gracz-Moskwa (zastępczyni redaktora naczelnego),
Krzysztof Lichtblau,
Założyciel i honorowy redaktor naczelny:
Michał Błażejczyk
Rada naukowa:
prof. dr hab. Jerzy Szyłak, dr hab. Paweł Sitkiewicz,
dr hab. Wojciech Birek, dr Adam Rusek
Dział recenzji:
Damian Kaja, Michał Czajkowski, Dominika Mucha
Korekta:
Martyna Pakuła
Wydawcy:
Fundacja Instytut Kultury Popularnej
i Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu
E-mail redakcji:
redakcja@zeszytykomiksowe.org
Numer ISSN: 1733-3008